علی اکبر شمسی پور در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری جوانان ایرانی ، با اشاره به ویژگی های توپوگرافی و اقلیمی شهر تهران گفت: اگر به ۲۰۰ سال پیش برگردیم زمانی که آغا محمدخان قاجار تهران را به عنوان پایتخت انتخاب کرد؛ در آن زمان شرایط طبیعی، توپوگرافی و اقلیمی در این شهر مانند امروز وجود نداشته است.
وی با بیان اینکه در گذر زمان این حالت با افزایش بارگذاری جمعیتی و سازه ای و امکانات و تغییر و تحولاتی که در کاربری و پوشش اراضی روی داده آلاینده ها و موادی در هوای این شهر اضافه و باعث شده یک تغییر ماهیتی در این اقلیم روی دهد، افزود: باید به این مساله اشاره کرد که تهران تحت تاثیر شرایط شهری و انسان ساخت قرار گرفته است. به عبارتی اگر بخواهیم وضعیت پایتخت را به صورت نرمال بررسی کنیم، باید توان اکولوژیک آن را با سکونت پذیری ببینیم.
این عضو هیات علمی دانشگاه تهران ادامه داد: در گذشته در ایران با توجه به قرار گرفتن در شرایط خشک جغرافیایی ظرفیت سکونت پذیری و سکونت پذیری در شهرها مهم بود. عمده شهرها در پای کوه ها، دشت ها و ارتفاعات ساخته می شدند، به این دلیل که این محدوده ها محل دسترسی به آب های زیر زمینی، رودخانه ها و رود دره ها بودند که به صورت فصلی دارای منابع آبی قابل توجه بودند.
وی بیان کرد: در واقع هر چقدر پتانسیل ابی این محدوده ها بیشتر بود، جمعیت پذیری آنها نیز زیادتر بود. فارغ از اینکه این سرزمین زلزله خیز و گرم است؛ در گذر زمان تهران رشد پیدا کرده و اکنون جمعیت دشت تهران به حدود ۲۲ میلیون نفر رسیده است که با توان اکولوژیک و طبیعی آن سازگار نیست. در این شرایط مطالعات نشان می دهد که عمده منبع آلودگی در پایتخت انسان ساز است.
شمسی پور یادآور شد: در دشت تهران تا قبل از ورود انسان ها آلودگی وجود نداشت. بیشتر تحولاتی که در این محدوده ایجاد شده منشاء انسانی دارد. انسان ها باعث بسیاری از تغییرات کاربری شده اند. تغییر در کیفیت هوا، تخریب محیط طبیعی، کاهش تنوع زیستی، کاهش سطوح نفوذپذیر به جای سطوح نفوذناپذیر، تغییر هندسه و توپوگرافی منطقه همه اینها عوامل انسانی در پایتخت هستند که در وضعیت آب و هوایی این کلانشهر تاثیرگذار بوده است.
وی با بیان اینکه ورود انسان باعث تغییر کاربری، مصرفی انرژی بوده است، تاکید کرد: خروجی تمام این کارها افزایش انواع آلایندگی ها بوده است. آلاینده های هوا، آب و خاک یا مجموعه تمام اینها که اکوسیستم شهر تهران را شامل می شوند. تهران مستعد آلودگی هوا است، زیرا هرچقدر تمرکز انسان در هر منطقه ای بیشتر است میزان آلاینده ها نیز بیشتر است.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران در ادامه درباره راهکارهای کاهش آلودگی هوا در پایتخت گفت: عمده ترین راهکارها می تواند در حوزه توجه به محیط باشد. باید فضاهای شهری را طبیعت محور و انسان محور به جای ماشین محور کنیم. در این ارتباط هم راهکارهای مکانیکی و فناوری وجود دارد و هم راهکارهایی که با شناخت وضع موجود به سمت سازگاری با محیط و اکوسیستم برگردیم.
وی افزود: کم هزینه ترین روش ها، روش سازگاری است که هم مناسب تهران است و هم با کاهش هزینه ها در حوزه سلامت و مالی می تواند مفید باشد. در غیر این صورت در رابطه با تجدیدنظر در مورد فناوری هایی که کهنه می شود و پیشرفت به سمت تکنولوژی های نوین می تواند در ارتباط با انرژی های تجدید پذیر خود را نشان دهد.
شمسی پور ادامه داد: در کل شهرهای جهان به واسطه تغییر و تبدیل کاربری اراضی که روی می دهد، دو اتفاق مهم رخ می دهد نخست تغییر در موازنه چرخه انرژی و دوم چرخه آب است. در چرخه انرژی که به واسطه میزان ورودی و خروجی باید موازنه و برابری داشته باشد، این اتفاق در شهرها به نفع ورودی ها روی می دهد که باعث می شود هم موازنه انرژی و هم بار گرمای محیطی در شهرها افزایش پیدا کند. این مساله به دو دلیل است؛ نخست میزان استفاده از انرژی در شهرها و دوم تغییر کاربری اراضی که وقتی تبدیل انجام می شود، از سطوح نفوذپذیر به سطوح نفوذ ناپذیر تبدیل می شوند و در این ظرفیت گرمایش زمین افزایش پیدا می کند. گرمای محیط که افزایش پیدا می کند این گرما در جداره شهرها نگه داشته شده و شب ها نمایان می شود.
وی بیان کرد: بررسی ها نشان می دهد، ۳.۹ دهم دمای شبانه تهران افزایش پیدا کرده است که این مربوط به تغییر و تبدیل کاربری زمین است. مصالحی که استفاده می شود مانند آسفالت و سیمان و سنگ های مختلف که در سطوح و جداره ها استفاده می شود، در روز گرما را نگه می دارند و با توجه به اینکه در شب ورودی انرژی نداریم؛ این انرژی وارد هوای شهر می شود و دمای هوا را افزایش می دهد.
